Co to jest czaroit?
Czaroit to krzemian o skomplikowanym składzie chemicznym, występujący tylko w jednym miejscu na Ziemi – we wschodniej Syberii, na obszarze Masywu Muruńskiego. Tereny te są niezwykle bogate w rzadkie minerały, jednakże tylko czaroit ceni się jako kamień jubilerski i wykorzystuje do wyrobu biżuterii.
Powodem tego jest jego niezwykła uroda – włókniste skupienia kryształów o jedwabistym połysku tworzą skomplikowane wzory, przez co jego powierzchnia wydaje się trójwymiarowa. Jeszcze większą uwagę przyciąga barwa, która zachwyca różnymi odcieniami fioletu.
Złoża minerału zajmują ok. 10 km kwadratowych i noszą nazwę „Sirieniewyj kamień” (Сиреневый камень) – „Kamień koloru bzu”. Zapasy czaroitu z roku na rok się kurczą, dlatego wydobycie jest ograniczone prawnie. Obecnie niewielki kaboszon kosztuje od 20$ do 50$, a za wazę o wysokości 30 cm zapłacimy nawet 15 tys. dolarów. Biżuterię z czaroitu warto kupować teraz, ponieważ jego ceny będą tylko rosnąć.
Ten „czarujący” kamień ozdobny został nazwany i opisany w II poł. XX wieku przez radziecką geolog Wierę Rogową, a oto historia jego odkrycia.
Geolog Dietmar odkrywa czaroit i go ignoruje
Historia czaroitu rozpoczyna się w 1948 roku, gdy geolog Władimir Dietmar, badając i opisując tereny na granicy Kraju Zabajkalskiego i południowej Jakucji, odkrywa ogromne bloki skalne o barwie fioletu. Nie ulega wątpliwości, że wypolerowane kawałki zachwycą miłośników drogocennych kamieni.
Pamiętajmy jednak, że Dietmar jest geologiem radzieckim, a jego główne zadanie to odbudowa zniszczonej po wojnie gospodarki. W państwie ogromnych fabryk i kołchozów, spodziewającym się kolejnej wojny, nie szuka się pięknych minerałów, szuka się pożytecznych. Dietmar zostawia więc znalezisko w tej dzikiej krainie, gdzie niewielkie ludzkie siedziby oddzielają od siebie setki kilometrów górzystych, zmarzniętych połaci ziemi.
Między rzekami Czara i Tokko znajduje się złoże Sirieniewyj kamień (Kamień koloru bzu). Jedyne na świecie miejsce występowania czaroitu
Prezent dla żony
11 lat później ekspedycja mineralogiczna pod przewodnictwem M. A. Biltajewa udaje się w ten sam region w poszukiwaniu złóż uranu. Ponieważ w grę wchodzą niebezpieczne promieniotwórcze minerały, prace są utajnione. W lesie, 30 km od doliny rzeki Czara młodzi geolodzy budują całą wioskę z domami, lotniskiem, szlifierniami i specjalistycznym laboratorium mineralogicznym. Członkami ekipy są Jurij i Wiera Rogowowie.
Biżuteria z czaroitem jest coraz bardziej ceniona
To dzięki ich wysiłkom panteon drogich kamieni poszerzy się wkrótce o nowy, niezwykły minerał. W 1960 roku, gdy badania idą pełną parą Jurij natyka się podczas wędrówki po okolicy na niezwykłe fioletowe głazy. Kawałki przynosi w prezencie żonie, która, podczas analiz laboratoryjnych ze zdumieniem stwierdza, że skała zawiera nowe minerały. Jeden z nich jest żółty, drugi – fioletowy (to z niego zbudowana jest w większości skała, której odłamki zabrał Jurij).
Podczas urlopu Wiera leci do Moskwy, by tam, w bibliotece instytutu geologii potwierdzić swoje odkrycie. Następnie próbki wraz z dokumentacją wysyła Komisji ds. Nowych Minerałów. Członkowie Komisji decydują, że żółty minerał można uznać oficjalnie za nowy. Co do fioletowego nie są pewni. Proponują wykonać analizę komórki elementarnej. Problem w tym, że w przypadku minerału zbudowanego z cienkich włókien nie jest to wcale proste.
Pierwszymi wyrobami z czaroitu były wazy
Historia nazwy czaroit
Mijają lata. Wiera i Jurij wciąż zajęci są poszukiwaniem złóż uranu. Wypolerowane fioletowe kamienie zdobią ich mieszkanie, budząc zachwyt gości. Wiera publikuje wyniki badań, w których pojawia się tajemniczy bezimienny minerał. Istnieje groźba, że jego odkrycie przypisze sobie ktoś inny. Kobieta po konsultacji z profesorem mineralogii W. A. Frank-Kamienieckim decyduje się wysłać okazy do Tokio, gdzie mieści się siedziba Międzynarodowego Stowarzyszenia Mineralogicznego, odpowiedzialna za nadawanie nazw nowym minerałom.
Wiera proponuje nazwę czarait, która kojarzy się jednocześnie z rzeką Czarą i ze słowami czarujący czy oczarować. Japońscy specjaliści zatwierdzają minerał, zmieniając nazwę na czaroit. Zatwierdzają też inny nowy minerał morelandyt, zgłoszony przez amerykańskiego badacza. Kiedy Wiera czyta opis tego minerału ze zdumieniem odkrywa, że jej czaroit i morelandyt to to samo. Okazuje się, że w czasie, gdy Wiera i Jurij głowili się nad odpowiednią nazwą, amerykański mineralog P. Dann próbował zarejestrować minerał jako swoje odkrycie.
Wiera nie zamierza zostawić tak całej sytuacji i wysyła do Tokio skargę. Piękny kamień koloru bzu to jej kamień i ma się nazywać czaroit. Eksperci z Tokio przyznają rację Rosjance. 22.06.1977 minerał, odkryty wiele lat wcześniej w mroźnej Jakucji nad rzeką Czarą, zostaje oficjalnie nazwany czaroitem.
Znaczek pocztowy z czaroitem wydany z okazji 300-letniej rocznicy powołania Górniczo-Geologicznej Służby Rosji
PS. Jeśli zastanawiacie się, czy geologom udało się znaleźć rudy uranu, odpowiedź brzmi tak. Region, w którym pracowali okazał się w nie naprawdę bogaty. Na szczęście promieniotwórcze pierwiastki prawie nie występują w czaroitycie (skale składającej się głównie z czaroitu). Prawie. Zdarzają się próbki zawierające niewielkie ilości toru, nie są one jednak dopuszczane do sprzedaży.
Autor: Olga Siemońska, artysta jubiler, rzeczoznawca kamieni szlachetnych, filolog
