Magiczne właściwości opalu wydają się bardzo różnorodne, ale prawie zawsze sprowadzają się do działań związanych z oczami. Chodzi przy tym zarówno o aspekt fizyczny, czyli wszelkiego rodzaju choroby wspomnianego narządu, jak i widzenie w sensie metafizycznym. Wiara w tego rodzaju moc opalu sięga czasów starożytnych i może mieć źródła w niezwykłym zjawisku optycznym, które wykazują opale szlachetne, czyli opalizacji. Opalizacja jest to migotliwa gra barw, obserwowana we wnętrzu i na powierzchni kamienia. O tym, co jest przyczyną tego fascynującego efektu optycznego, przeczytacie w artykule o opalach szlachetnych.
Magiczne właściwości opalu w wierzeniach starożytnych
Z widzeniem związane jest prawdopodobnie pochodzenie nazwy „opal”. Greckie słowo opallios znaczy bowiem „widzieć zmianę” i nawiązuje do zmieniających się, migoczących błysków barwnych, które pojawiają się podczas obracania kamienia. Niewątpliwie feeryczny, tęczowy blask kamienia musiał budzić zachwyt starożytnych. O opalu mówiono, że łączy w sobie czerwień rubinu, zieleń szmaragdu, błękit szafiru i fiolet ametystu. Nazywano go praojcem minerałów, ponieważ jednoczył w sobie wszystkie znane ludziom barwy kamieni szlachetnych. Astrologowie przypisywali mu związek z planetą Jowisz, co jeszcze dobitniej podkreślało jego wyjątkowy status. Jowisz był przecież planetą najważniejszego z bogów, czyli Zeusa.
To właśnie w czasach starożytnych zrodziło się przekonanie, że opal stanowi remedium na wszelkie możliwe choroby oczu. Magiczne właściwości opalu obejmowały także moc jasnowidzenia. Według legendy kapłanki ze świątyni w Delfach używały opalu, by uczynić swoje niejasne proroctwa zrozumiałymi. Kamień potrafił rzekomo zmienić chaotyczny potok słów w logiczne zdania.
Magiczne właściwości opalu w średniowieczu.
Kamień magów i alchemików
Również w średniowieczu powszechna była była wiara w magiczne właściwości opalu. Magowie nazywali go ophthalmos, co po grecku oznacza „ludzkie oko”. Skróconą wersję tego słowa – ophal, stosowano w elżbietańskiej Anglii. Opalu używano w różnego rodzaju rytuałach związanych z wywoływaniem wizji. Wpatrywanie się w mieniące się kolorami błyski pozwalało zajrzeć w głąb innych światów, albo nawet przepowiadać przyszłość.
Opal czarny
Badania nad opalem prowadził duński astronom Tycho de Brahe. Jak wszyscy uczeni zgromadzeni przy praskim dworze Rudolfa II, poza obserwacjami astronomicznymi, zajmował się też poszukiwaniami kamienia filozoficznego, na którego punkcie cesarz miał pewną obsesję. Tycho de Brahe doszedł ponoć do wniosku, że ów magiczny kamień, mający zamieniać metale w złoto i przywracać młodość, można uzyskać właśnie z opalu.
Opal sam w sobie posiadał podobno moc przywracania młodości, dlatego też znawcy magicznych właściwości kamieni zalecali go starszym panom na poprawę sił witalnych i wzroku. Najsłynniejszym polskim opalem jest opal mleczny umieszczony w pierścieniu św. Stanisława. Według legendy znajdował się on na palcu biskupa w momencie jego śmierci. W trzynastowiecznych protokołach zachowały się wzmianki o cudach związanych z pierścieniem. Opal św. Stanisława miał rzekomo leczyć aberracje umysłowe i niemoc głowy.
W symbolice chrześcijańskiej opal kojarzony jest niebiańskim rajem. Scholastycy Sorbony, obserwując tęczę, doszli do wniosku, że w Niebie okna zrobione są z migotliwego opalu. Opal pojawia się także w legendzie o św. Graalu. Niektórzy twierdzą, że z tego właśnie kamienia wyrzeźbiony został słynny kielich, do którego spłynęła krew Chrystusa po ukrzyżowaniu.
Działanie opalu
Współcześnie magiczne właściwości opalu również odnoszą się do działań bezpośrednio lub pośrednio związanych z oczami. Wśród osób praktykujących magię kamieni utrzymała się wiara w przypisywaną mu dawniej moc uzdrawiania chorób oczu i przywracania wzroku, a także przekonanie o jego zdolności ukazywania przyszłości. Co więcej w ezoteryce znaczenie ma fakt, że opal zawiera wodę, a jak wiadomo symbolika wody związana jest m.in. z czasem – zjawiskiem płynnym, falującym, nieuporządkowanym. Kamień, który więzi wodę, nadając jej formę, jest w stanie ujarzmić również czas. W związku z tym opal stosuje się w magicznych praktykach mających na celu nie tylko wizualizację przyszłości, ale też jej kształtowanie czy wywieranie na nią wpływu. Może i brzmi to trochę niebezpiecznie, ale w praktyce chodzi przede wszystkim o pomoc w obraniu właściwej drogi życiowej czy uporządkowanie swoich planów.
Czy opale przynoszą nieszczęście?
W kulturze zachodniej utrwaliło się przekonanie, że opale przynoszą nieszczęście. Nawet dziś, zwłaszcza w krajach anglosaskich, można usłyszeć przestrogi i wskazówki, jak ustrzec się przed złowrogim działaniem tego kamienia:
Opal nie podarowany, lecz kupiony samodzielnie przyniesie ci pecha.
Opal mogą nosić tylko osoby spod znaku Wagi i Koziorożca oraz urodzone w październiku.
Jeśli opal jest twoim kamieniem urodzinowym, sprowadzisz na siebie nieszczęście, kupując go samodzielnie. Pozwól, by kupił ci go ktoś inny.
Nigdy nie noś opali pożyczonych, gdyż możesz przejąć od nich złą energię.
Tego rodzaju mądrości ludowe, choć raczej nie mają nic wspólnego z prawdziwymi właściwościami opali, nie wzięły się oczywiście znikąd. Ślady wiary w negatywne działanie tych kamieni znaleźć można już w świadectwach późnego średniowiecza. Interesujące jest to, że naszym przodkom wygląd opalu przywodził na myśl blask oczu kotów, ropuch i węży, czyli stworzeń kojarzonych z wiedźmami i istotami piekielnymi. Fakt ten w połączeniu z wiarą w przekleństwo „złego oka” budził wobec opalu, nazywanego wtedy właśnie „okiem”, uczucia nieufności i strachu. Niektórym, mieniąca się powierzchnia kamienia przypominała też skórę węży i innych gadów. Być może dlatego w dawnej Polsce nazywano go żabieńcem lub żabim kamieniem. Według Benedykta Chmielewskiego żabieńce można było znaleźć w miejscach, gdzie kłębią się żmije, jaszczurki i żaby.
Doniesienia o pechowych właściwościach opalu pochodzą także z okresu epidemii Czarnej Śmierci. W czasach, gdy zaraza wybuchała właściwie co chwilę weneccy jubilerzy zniechęcali do kupowania biżuterii z opalami, twierdząc, że kamienie te mogą nieoczekiwanie stracić wielobarwny blask, zwiastując tym rychłą śmierć swojego właściciela. Bardzo możliwie, że prawdziwą przyczyną tej niechęci do opali była ich kruchość, która dość mocno utrudniała złotnikom pracę.
W XIX wieku prawdziwą złą sławę przyniosła opalom romantyczna poezja i proza, szczególnie zaś gotycka powieść Sir Waltera Scotta „Anne of Geierstein”. W utworze tym księżniczka Hermiona nosi we włosach spinkę z tajemniczym opalem, który dostosowuje swoją barwę do jej emocji i nastroju. Po tym jak krople wody święconej spadają na opal, bohaterka „obraca się w popiół”, po czym zostaje pośmiertnie oskarżona o konszachty z demonami. Powieść zrobiła tak duże wrażenie na czytelnikach, że sprzedaż biżuterii z opalami spadła podobno aż o połowę. Nie pomógł nawet finał historii, w którym okazuje się, że Hermionę tak na prawdę zabiła trucizna, nie opal.
Reminiscencje wiary w demoniczną naturę opali dostrzec można również w kulturze popularnej. Przeklęte kamienie pojawiają się, na przykład, w serii powieści o Harrym Potterze. W części drugiej, w sklepie u Borgina i Borgesa Harry zauważa srebrny naszyjnik z opalami, na którym, jak głosi etykieta, ciąży klątwa. Wiele lat później ten sam naszyjnik Katie Bell ma zamiar przekazać Dumbledorowi, jednak zanim udaje się jej to uczynić, sama zostaje ugodzona czarem.
Opal – znak zodiaku
Opal to kamień odpowiedni przede wszystkim dla osób z pod znaku Wagi i Koziorożca oraz dla osób urodzonych w październiku. Zob. Kamienie zodiakalne i urodzinowe
Opal – punkty energetyczne
Opal związany jest z Czakrą Serca i Czakrą Splotu Słonecznego.
Autor:
Olga Siemońska – artysta jubiler, rzeczoznawca kamieni szlachetnych, filolog
Źródła:
B., R. Krzywobłockie, Magia klejnotów, Warszawa 1976
M. Toll, The Illustrated Crystallary, 2020
